Kayıp(edilen) Kimlik Pomaklar

[pomaklar.com]

Pomaklar

Pomaklar en genel tanımıyla ‘pomakça’ konuşan, slav kökenli Balkanların beş ülkesine(Bulgaristan-Yunanistan-Türkiye-Makedonya-Arnavutluk) yayılmış müslüman bir azınlıktır.

Balkan tarihinin karışıklığınında mirası olarak Pomaklar’ın kesin ve uzlaşılan bir köken tespiti her ne kadar yapılamamışsa da (slav kökenli olmaları konusunda bir fikir birliği mevcuttur), tarih kitapları arasında geçen ve gözden kaçırılan bir gerçeklik vardır. Bu da yıllardır söylenen (Türk resmi söylemi) Pomaklar’ın Peçenek-Uz-Kuman Türklerinin devamı olduğunu boşa çıkarmaktadır .Bu da daha Balkanlara Türk göçü (10.asırdaki) yaşanmadan önceki büyük Slav göçüdür.

Bu göçler esnasında balkanlara Bulgar kavimleriyle birlikte ve akraba olan bir başka kavim Ekslavonlar yerleşmiştir ve yerleştikleri bölge yıllar sonra Pomaklar adıyla çıkan gurubun anavatanı sayılan Rodoplar bölgesidir.

Ekslavonlar incelendiğinde günümüzdeki Pomaklarla dil,kültür,fiziksel özellik bakımından tıpatıp aynıdırlar. Ekslavonların adının hiç geçmemesinin sebebi balkanlara geldikleri gibi Bizansa karşı savaş yürütmüş olmalarından kaynaklanıyor.

Daha sonraki süreçlerde dinsel olarakta ortodosk hıristiyanlardan uzak bir inanış içerisine (bogomolizm) girmiş olmalarından kaynaklı kendi soydaşlarınca bile düşman ve yok edilmesi gereken bir kavim olarak görülmüştür.Bunların sonucunda da tarih kitaplarına hiç geçirilmemiş adeta yok sayılarak yok edilmek istenmistir.Taki Osmanlının bölgeye gelmesine kadar bu süreç böyle geçmiştir.

Bu süreç içerisinde Bulgarlaşma sürecine girilmiştir. Fakat eksik kalmaktadır ve bu süreç krize girdiğinde Osmanlının balkanlara gelmesiyle daha da derinleşerek kırılma noktası oluşmuş oldu. Ana kütle olarak Ekslavon kavmi olmak üzere bir Pomak grubu ortaya çıkmaya başladı.

Böylesi süreçler kartopu gibidir. Küçük bir çekirdek yuvarlandıkça büyür gayrı memnunları da yanına çeker., Gayrımemnuniyet eskiden gelebileceği gibi bazıları için çok sonralarıda ortaya çıkar. Osmanlı döneminde islamlaşmanın avantajları Bulgarlık açısından yeni bir gayrımemnuniyet zeminidir.

Hazırda zaten yeni ismiyle bir Pomak(Ekslavon kavmi) oluşumu vardır ve bu yeni gayrımemnuniyetsiz kesimi de içerisine çekerek büyür.Özellikle Lofça yöresi Pomakları buna en gözel örnektir kanımca. Çünkü yaşayışları ve dilleri farklı, hayvancı olmaktan çok tarımcıdırlar. Kuzey Bulgaristandaki köyleri dere yataklarındaki verimli arazilerde çok önceden beri tarım yapıyorlardı. Bundan dolayı hayvancı Rodop halkından farklıdırlar.

İşte bu kartopu gibi yuvarlanış, büyüme ve balkanlardaki bütün gayrımemnuniyetsizlerin bir Pomak kütlesi etrafında birleşmesi günümüzde yapılan köken tartışmalarını da çıkmaza sokmaktadır.Nedeni ise her kesimin(Bulgar-Türk ve Yunan) pomakların içine baktığında kendine dayanak çıkartacak malzemeler bulabilmesidir. Bir de buna devletler arası politik entrikalarının da girmesiyle daha da karmaşık hal almıştır.

Bir Bulgar yazarı rahatlıkla Pomaklar içinde eriyen müslüman Bulgarlardan yola çıkarak tüm Pomak kütlesine Bulgar damgası vurmaktan rahatsızlık duymaz. Yine Yunanlılar, Pomakların içinde erimiş olma ihtimali yüksek olan eski trakların varlığından yola çıkarak Yunan kökenli sayabilmektedir ve Türk tarihçileri ilk önce bulgarlaşan fakat Osmanlının gelmesiyle bundan sıyrılıp Pomak kütlesine katılan Peçenek-Kuman-Uz kütlesine dayanarak PomakTürkleri diyebilmektedir.

Şimdi Pomaklar kimdir sorusuna çeşitli kaynakların verdiği cevaplara bir göz atmak gerekirse:

1-İngiliz Balkan azınlıklar uzmanı Hugh Poulton:Bulgar Müslümanlarının dini bir azınlık olduğunu,ana dil olarak Bulgarcayı konuşan, fakat islami geleneklere bağlı Slavik Bulgarlar olduklarını yazmaktadır.

2-F.Kanitz;’’Pomak’’sözcüğünün Slavca ‘’pomoçi’’(yardım etmek)fiilinin ‘’pomagaçi’’(yardımcı) biçiminden geldiğini ve Pomaklar’ın Osmanlı akıncı beylerine yerel savaşlarda ve fütühatlarında devamlı olarak ‘’yardımcı’’lık yaptıkları için bu adı aldıklarını ileri sürüyor. Pomagachi, Balkan lehçesinde ‘’pomaga’’,daha sonra ‘’Pomak’’ şeklini almıştır.

3-Ischirkoff ve F. Bayraktareviç: Pomaklar’ın yoğun yaşadığı Rodoplar’da halkın,kendisini Achiryani veya Agaryani diye adlandırdıklarını yazıyor.(Türkiyede de Trakya bölgesinde Agren Pomak ları adıyla anılan bir pomak kesimi mevcut). Bu sözcüklerin Bulgarca’da hiçbir anlamı yok. Ama Milattan üç-dört yüzyıl önce eski Yunanistan’da yaşayan bir etnik grup;’’Grek Agriyani’’ olabilir. Pomakça’daki sözcüklerin yalnızca yüzde 5’i Yunanca’yı içeriyor.

4-Bulgar edebiyatında önemli bir yeri olan Veda Slavena adlı aserlerdeki öykülerin birçoğu, Rodoplar havzasında geçiyor ve Pomaklar’ın eski Trak kavimlerinden geldikleri,inançları,gelenekleri anlatılıyor. Trakya’ya adını veren Traklar, MÖ 2000-3000 yıllarında bu bölgede kabileler halinde yaşıyorlardı.

5-Genel Türk resmi tarhihçileri ve milliyetçi görüşler pomaklar’ın XI . ve XII . yüzyılda Ukrayna ve Romanya üzerinden Balkanlara inen Kuman ve Peçenek Türkleri’nin soyundan günümüze uzanan bir geçmişi olduğu savunulur. Günümüzdede yazılarında ‘’Pomak Türkleri’’ adlandırması kullanılır.

Görüleceği üzere çok karmaşık bir hale sokulmuş olan Pomaklar’ın köken tartışmaları egemen devletler tarafından sürdürülecek bir konudur.

Burda asıl dikkat edilmesi gereken tek bir konu vardır bizim açımızdan, aslında Pomaklar’ın binlerce yıl önceki kökenlerini araştırılırken günümüzde Pomak’lık ve de Pomakça dili bu tartışmalar çerçevesinde kaybolmakta ve hatta bilinçli olarak kaybedilmeye çalışılmaktadır.

Elbetteki bu türlü çabalar sonuç almayacağı gün gibi ortadadır, günümüzde Pomaklar diye bir grup vede Pomakça diye konuşan birileri var mı buna bakmak bunu esas almak gerekir.

Dil ve yaşadığı coğrafya bakıldığında vede fiziksel özelliklerden tutun da gelenek göreneklerin çoğunluğu slavik özellikler taşıdığı görülecektir. Bu çerçevede şu tür yaklaşımlarda mevcuttur: ‘’Pomaklar slav asıllıdır" iddiasını kabul etmeden önce çok daha fazla bilgiye ve kanıta ihtiyacımız var ‘’deyimi tamamen ters.

İşin gerçeği şu(Türkiye de) bazı Pan-Türkist milliyetçi yazarların iddiaları bir yana; bölgedeki ülkelerin tamamı ve Türkiyedeki akademik kaynaklar başta olmak üzere dünyanın bütün ileri gelen akademik kaynakları Pomakların Slav asıllı müslümanlaşmış bir grup olduğunu peşinen kabul ettiği halde,süreç tam tersine ilerliyor. Pomakların slav asıllı,balkanlı bir topluluk olduğuna ilişkin deliller süratle ortadan kayboluyor,kaybediliyor.

İbrahim Kenar

[MESUTDAY]

BEN BALIKESİRİN MERKEZ TOYBELEN KÖYÜNDENİM ASLEN ÇERVEVYENİN JORNAVİZA KÖYÜNDEN (POMAK) KÖYDE YAŞLI DEDELERİMİZİN geldikleri yer konusunda ÇOK SOĞUK VE 1 SENE GÜNDÜZ 1 SENE GECE YAŞANAN YERDEN GELDİK DERLER BENİM TAHMİNİM KUTUPLARA YAKIN YERDEN OLSA GEREK BİLİYORSUNUZ KUTUPLARDA 6.AY GECE 6.AY GÜNDÜZ YAŞANIR BUNU SİZİNDE YAŞLILARINIZA SORUN kuzeyden RODOPLARA GELMİŞLER.BU ANLATTIĞIM HİKAYE NİN NE ZAMAN OLDUĞU KONUSUNDA HİÇBİR BİLGİ YOK AMA TARİH HİKAYELERLE DOLU BANADA MANTIKLI GELİYO ÇÜNKÜ SLAVLAR KUZEYDEN GELEN KAVİMLERDİR FAKAT 9.YZ.DAN BERİ AYRI KABİLELERE AYRILMIŞ VE DİLİMİZDE DEĞİŞMELER VE ŞİVELEŞME VE LEHÇELEŞMELER OLUŞMUŞTUR. SİZDE SORUN

[pomaklar.com]

Aramıza hoşgeldin.
Bu yazdıklarını daha ayrıntılandırıp Pomak yerleşim alanlarına Toybelen köyünün resimlerini yerleştirdik.
Köy ve geçmişi hakkında bize oraya bilgi yazarsanız memnun olurum.

[aydın özcan]

guzel araştırmalarınız için sizleri kutluyorum ,

[Misafir]

Kaybedilen kimlik pomaklar..!
Hayır ..Kaybedilen bir kimliğimiz yok çünkü pomak diye bir kavram var dilimizde söylediğimiz.Ben kendimi pomak biliyorsam yanına bir sıfat olarak ne yunan ,ne bulgar ,ne türk ,ne makedon kelimelerinin eklenmesini istemiyorum.Eğer pomak kelimesinin yanına eklenilen bu sıfatlar yüzünden kaybedilen bir kimlik olduğu düşünülüyorsa ben bunu eleştiririm.
Kimliğimi kaybettiğimi düşünmüyorum.
Pomak olarak kültürümüzü yaşayamıyorsak kimliğimizi kaybettiğimiz için değil ;
bir çok ulusun politik çıkarları doğrultusunda kültürümüzü kendilerine mal etmeleri yüzündendir.
Kültürümüz bizden çalındığı için kimliğimi kaybetmiş bir pomak olarak nitelendirilmek istemiyorum.

[Misafir]

Pomakların Kimlik Mücadelesi :

Pomakların durumunu ve kimlik mücadelesini anlamanın ne denli dolambaçlı bir soru olduğunu bu bölümde göreceğiz. Burada size Pomak kimliğinin tarihin hangi parçasında ortaya çıktığını açıklamaya çalışacağım. Bu konuyla ilgil gerek yazılı, gerekse sözlü olarak pek çok kaynak bulunmakta ve onların kimliği bu kaynaklara göre şekillendirilmektedir.
Poulton burada yukarıda belirtildiği gibi başlangıç noktası olarak, gerek kendi kaynaklarından gerekse diğer yabancı kaynaklardan hareketle, Pomakların kim olduğunu tanımlamaktadır. Bu da kendi seçimleri olan iki kimlik seti arasındaki “organik” bağlantıyı ortaya koymaktadır. Mesela dil ve kültür yapısı açısından bir seçim yaptıklarında Bulgar, fakat inanç ve buna bağlı gelenekler yönünden seçim yaptıklarında ise Müslüman olarak tanımlanabilmektedirler. Bu iki taraflı seçenek yüzünden pek çok yorum ortaya çıkmaktadır. Müslümanlara İslamın ve ümmetin bir parçası olarak yaklaşılmakta ve bu da aynı zamanda Pomak kimliğini ortaya koymaktadır. Bu nedenledir ki Türk ve Müslüman kimliği ile bir etnik yapıya sahiptirler.
Pomak kimliğinin bu anlam belirsizliği, bireysel ve grup düzeyinde olmak üzere iki yönden onları diğer durağan etnik gruplar ile birlikte çok geniş bir etnik grup haline getirmektedir, böylece Pomakların kim olduklarının ortaya çıkartılmasını hemen hemen imkansız hale getirmektedir.

Bulgar tarafında, 1878’den sonra ortaya çıkan kurumsal ve toplumsal Bulgar milliyetçi hareketleri ile çok ciddi bir başkaldırı başlamıştır. Bulgaristan’da çoğunlukla kendi ana dilini ve kimliğini kullanan azınlık Türk azınlıktır. Özellikle 1989’da Todor Jivkov’un devrilmesinden sonra ve Özgürlükler ve Haklar Partisi’nin kurulmasıyla bu daha da hız kazanmıştır. Her ne kadar tüm azınlık gruplarının haklarını savunmayı amaçlıyor olsa da bu parti gayrı resmi olarak kurulan ilk Türk Etnik Partisi olarak tanımlanmaktadır. Özgürlükler ve Haklar Partisi’nin genel inancı ve eğilimi de Türk ve Pomak halklarından yanadır.

Bu şekilde Pomaklar iki kimlik dayatmasına karşı koymaya başlamışlardır. Nitekim biri dil, diğeri de inanç temeline dayalı iki kamp vardır. Bütün bunlarla birlikte Bulgar Müslümanları artan bir nüfus olarak her iki şekli de reddetmeye ve kendilerini ne Türk ne de Bulgar olarak tanımlamaya başlamışlardır. Kendilerine Pomak, Achryani veya kısaca Müslüman demeye başlamışlardır. Öyle gerçekler tartışmaları yönlendirmektedir ki, kimlik terimleri sosyal tanımlara dayandırılmaktadır. Kimlik bir sosyal öge olup, insan davranışları ile ortaya çıkar (Cf. Banda-Beckman and Verkuyten 1995: 30f)
Sosyal, kültürel ve kişisel oluşum ve yönelimler kimliği belirler, Sabit kimlikler özellikle ideolojik olarak değerlendirilmekte olup, belirli bir topluluk tarafından ortaya çıkartılmaktadır. Genellikle kimliklerin karakterleri tarihi gelişime bağlı olarak kesin bir şekilde ortaya konulabilmektedir.Kimlikler daha ziyade dışarıda değil, doğal orijine, kan mirasına dayalı olarak, ancak tek düşünceye dayalı olmadan ortaya konulmaktadır. Tanımlanan kimlikler elbetteki yıkılabilirler de. Bu zaman içinde bazı kurumlar tarafından analiz edilerek ortaya konulmuştur.

Balkanlar ulus-devlet olarak, pek çok dayatma icadı ortaya çıkarmış olup, bunların en etkileyici örneği Makedonya’da görülmüştür. Pek az bilinmektedir fakat bununla birlikte Pomakların Balkan Politik Kimliği burada tartışmaya açılmaktadır.Bu güç oluşumlarının ve hedef kitlelerin nasıl tepki gösterdikleri ile ilgili iyi bir örnek teşkil etmekte, aynı zamanda tek bir ideolojinin başarısı yerine dayatmaların kendi kendini nasıl yok ettiğinin iyi bir örneği olup, bu durumun aktörleri son derece hassas kimlikler ortaya çıkarmaya çalışmışlardır. Bu yüzden Pomaklar, kendi kendilerini tanımlamış ve diğerlerinden ayrı bir iletişime geçmişlerdir.

Tarih daima Pomakların kimliklerinin nasıl oluştuğuna dair tartışmalar ortaya çıkarmaktadır. Tarihin değişik versiyonlarındaki savaşlar, Ulus-devlet tarihi, temel olarak resmi kimlikleri ortaya koymakta ve bunları çeşitli propaganda unsurlarıyla, devlet güçleriyle dayatmaktadırlar. Tarihin ana dilini kullanan toplumlar bölümünde Türk-Pomak bağlantısı toplum hayatı açısından barışık bir hal almış, sadece 1989’da bir hareketlenme meydana gelmiş ancak halihazırda sessiz kalmayı tercih etmektedir.

Bu metin Mahmut Aydın tarafından gönderildiği “www.groups.yahooo.com/Pomak “ sitesindeki mesaj arşivinden alınmıştır.
R. Memiş
Orijinal metin.
http://www-gewi.kfunigraz.ac.at/csbsc/ulf/pomak_identities.htm sayfasında bulunmaktadır.

[zorrrgegzin]

merhaba ben edirne kesanın orhaniye köyünden eski adı ile ( todoriçten ) bende pomagım rivayete göre selanik göçmeniyiz dayım geldiğimiz köyü tam söylerdi bizim ve bazı akrabalarımız bursaya göçmüş onu biliyorum ama kimdir nedir ne değildir hiç bilmem soyadları şimşir şimşek gibiymiş dedemlerin soyadı şimşek eğer yakınlarımı bulursak sevinirim.Bizim oralar hep pomak köyüleri ile mevcut edirne ipsalaya baplı eseççe köyü kocahıdır köyü eski adı ile koyun yeri köyü şimdiki ismi ise aliço pehlivan köyü gibi böyle bir site olduğu içinde hepinize teşekkürler[b]