Küplü (Kiouplia) Köyü - Bilecik

[pomaklar.com]

Küplü (Kiouplia) Köyü - Bilecik

Kiouplia (Küplü)
( Bir Yunan gazetecinin Araştırmaları )

İdare
Küplü, Bursa (Prousa)’nın 80 km doğusunda, Bilecik’in 6 km güney-güneydoğusunda, Söğüt’ün 18 km kuzeybatısında, Sakarya (Sangarius) Nehri ile birleşen Karasu çayı vadisinde bir kasaba idi. Müslüman ve Hıristiyan Ortodoksların her ikisi de bu yerleşim yeri için aynı adı (Küplü) kullandılar. Bu durum, resmi Osmanlı devlet belgelerinin yanı sıra kiliseye ait dini belgelerde de açıkça görülmektedir.

“Küplü” kelimesinin anlamı için iki temel görüş vardır. Bunlardan ilki, Türkçedeki “köprü” kelimesinin zamanla Yunancalaşması ile “Küplü-Kiouplia’ya dönüşmesi, diğeri ise, Türkçedeki “küp” kelimesinden (Yunancada küp “kioupi” demektir) köken aldığıdır. Muhtemelen eski zamanlarda kasaba halkı arazi jeomorfoloji nedeniyle küp imal etmekteydiler. Eski zamanlarda çok bol üzüm bağları vardı ve üzümlerin suyunu küplerde saklayarak bu üzüm sularından şarap yapmaktaydılar ve yapılan bu şarapları saklamak için de küp imal ediyorlardı.

Küplüden Yunanistan’a göç edenlerin ifadelerine göre, Küçük Asya Felaketi (Rumlar bu zorunlu göçü bir küçük Asya Felaketi olarak yorumluyorlar) öncesi Küplünün genel nüfusu, 4000’i Yunan-Ortodoks (1000 aile) ve 1000’i Müslümanlar (200 aile) olmak üzere toplam 5 000 kişi idi. Ancak, diğer kaynaklarda, nüfus rakamları önemli ölçüde farklıdır. Μ. Moyseidis göre, kasaba muhtemelen 1710 yılında Sultan III Ahmed’in veziri Haydar Paşa tarafından kuruldu. Kiouplia eski zamanlarda Yeniçerilerin karargahı da olmuştu.

19. yüzyılın başlarındaki nüfus artışı, göçmenlerin Aydın ve Kayseri yanı sıra Kios (Sakız) Adası gibi çeşitli yerlerden Küplüye gelmeleri nedeni ile olmalıdır (göç muhtemelen 1822 yılında adanın felaketi ile ilişkili). Kasabadaki Yunan-Ortodokslar Türkçe konuştular. Din hizmeti Yunanca yapılırken, daha genç nesiller okulda Yunanca öğrendiler.

Küplü 1885 yılından itibaren, Bursa Vilayeti’ne ait Bilecik mutasarrıflığına bağlı Söğüt Kaymakamlığının bir Nahiyesi idi. Dini açıdan, köy İznik Piskoposluğu bölgesine bağlıydı.

Karasu kenarındaki Papaz mahallesi, Bayraktar mahallesi (bu ad muhtemelen yeniçeri ocağında bayrak taşıyıcısı rütbesinde olanlardan köken almıştır), Karabacak mahallesi (rahip, keşiş mahallesi") , Aydın Mahallesi (Aydın’dan delen göçmenlerin olduğu mahalle) Çay Mahallesi (nehir mahallesi), Türk Mahallesi v.b.

1853 yılında, Küplünün büyük bir bölümü, özellikle merkezi, büyük bir yangın nedeni ile tahrip oldu. Bu olay Küplünün yeni bir plan doğrultusunda yeniden yapılanmasını sağladı. Ayrıca büyük toprak sahiplerinin arazileri, topraksız veya az arazisi olan yerli halka satılarak azaltıldı
Her yan sokakta Bir çeşme inşa edilmişti. Evler genellikle iki veya üç katlı idi.

Göçten sonra, kasabadaki Rumlar çoğunlukla Serres’de (günümüzde Batı Trakya’da bir Yunan şehri) Yeni Küplü Mahallesine yerleştiler.


Kilise - Eğitim
Küplüde 1843 yılında inşa edilmiş ve St George’a adanmış olan büyük bir kilise vardı. Kilise 1853 yılında yandı ve 1860 yılında yeniden ve daha büyük yapıldı. Küplü Ruhban Okulu ( Lise ) 1914’te Yapıldı .Kız-erkek öğrenciler aynı çatı altında eğitim gördü. Okul 6 yıllıktı: Üçüncü sınıfa kadar öğrencilere sadece Yunanca öğretiyorlardı, daha üst sınıflarda ise Fransızca ve Osmanlı Türkçesi öğretiliyorlardı. Ayrıca bir anaokulu da vardı. Muhtemelen 1890’ların sonunda Küplüde eğitim faaliyetlerini geliştirmek için bir Eğitim Birliği (Dernek) kuruldu.

Ekonomi
Küplüde toplam 700 kadın işçinin çalıştığı 10 adet ipek işleme fabrikası vardı. Ayrıca dört değirmen bulunmaktaydı: (2 adet su-değirmeni ve 2 adet silindir-değirmen. )

Küplü demiryolu bağlantısı nedeni ile doğrudan İstanbul ile ticari açıdan bağlantılı idi. Küplü halkı İstanbul'dan tekstil, cam, baharatlar ve genel sanayi ürünleri satın alırlardı.

Daha eski dönemlerde, Küplü esnafları mallarını Bursa’dan alırlardı, ancak Ankara-İstanbul demiryolu hattının yapılması ile denge İstanbul’a doğru kaydı ve bu sayede Küplü ekonomisinde hızla kalkınma sağlandı. Böylece Küplü kendi yakındaki Yunan köyleri için ana ticaret merkezi oldu. Başlıca ticari faaliyet yaz boyunca süren ipek üretimidir. Şehrin ticari faaliyetleri esas olarak Yunan-Ortodoks’ları tarafından kontrol altında idi. Küplüde yaklaşık 120 dükkan, 3 tabakhane ve 3 yağ presi vardı (zeytin yağı presi).

Genel Durumu :

12 Mahallesi vardı.
Sığır derneği mah.
Cucura mah.
Papaz mah.
Çay Mah.
Bayrak mah.
Kanakari mah.
Karabacak mah. (Türk mahallesi.)
Bayraktar mah.
Kurbağa mah.
Hamam kayası mah.
Baltacı mah. ( Türk mahallesi.)
Aydın Mah. ( Aydından getirilen 200 Rum vatandaşın kurduğu mahalle )
Görülüyor ki Bu 12 mahalleden sadece iki mahalle Türklerin oluşturduğu mahalle durumundadır.

Küplü Kasabasında ;
2 Adet cami,
2 adet mescit,
1 adet Kilise,
1 adet medrese,
1 adet Ruhban okulu,
3 adet okul,
3 adet hamam,
3 adet han,
2 adet otel,
8 adet lokanta,
13 adet kahvehane,
3 adet gazino,
4 adet boyahane
1 adet ateş değirmeni,
6 adet fırın,
6 adet ipek fabrikası,
3 adet tabakhane,
120 adet dükkan ve mağaza,
1 adet Hükümet konağı
Mevcuttu.

Ailelerin büyük çoğunluğu geçimini ipek ve tütün ticareti yaparak sağlardı.
Küplü imalatı olan bıçak ve çakıları ile de ünlüdür.

O zamanlar küçük İstanbul olarak adlandırılan Küplünün Pazar ve esnafından alışveriş yapmak için Eskişehir ve Bursa’dan gelindiği bilinir.

Rumlar genellikle Kasabanın merkezi sayılan şimdiki çarşı çevresinde,Türkler ise karayolu güzergahında ve Karasu çayı kıyılarında ikamet etmekteydiler.

Eski karayolu o zamanlar köyün içinden geçtiğinden ( Cumhuriyet caddesi ) şimdiki karayolu güzergahı ahşap evler ile doluydu. 1952-1955 yıllarında yapılan yol çalışmaları nedeniyle bu evler istimlak edilerek, yıkılmıştır.
Küplü 1921 yılında Yunan askerleri tarafından işgal edilerek, yakılıp yıkılmış ve bu günlere hiçbir yapı kalmamıştır.
Yalnız AYAZ’lara ait Beyaz badanalı ahşap evin o günlerden kaldığı söylenmektedir. (Bu ev epey değişikliğe uğramıştır.)

Köy içinde ayrıca Rum mezarlığı bulunmaktadır. ( Maşatlık mevkii.)
Kurtuluş savaşının kazanılmasından sonra 30 ocak 1923 yılında Türkiye ile Yunanistan hükümetleri arasında yapılan antlaşma gereğince, Sözü edilen büyük mübadele başlamış,Türkiye de bulunan Rum vatandaşlarımız ( İstanbul hariç ) ve Yunanistan da bulunan Türk kökenli soydaşlarımız karşılıklı olarak zorunlu olarak göç’e tabi tutulmuştur. Küplü de bulunan Rum vatandaşların büyük çoğunluğu ise Yunanistan’ın Serez kentine göç etmişlerdir.


Türkiye ye göç eden mübadillerin bir kısmı ise Kütahya İline yerleştirilmişler,Kütahya’yı beğenmeyen bu kafilenin Şikayetlerini dikkate alan hükümet,Bu kafileyi bu defa Küplü ye yerleştirmeyi uygun görmüştür.


Kütahya’dan,Küplü ye getirilen bu kafile,( Konut bulunmadığından ) önce çadırlara yerleştirilmiş,daha sonra devletin de yardımı ile kendilerinin yaptığı evlere girmişlerdir.

Küplü ye yerleşen bu mücahirler sayesinde kasabanın nüfusu tekrar çoğalmış,
esnaflık yeniden canlanmaya başlamıştır. (Rum vatandaşlarımızın Yunanistan’a göç etmeleri nedeniyle Küplünün nüfusu epey azalmıştı. )Türk kökenli bu mübadiller ( Mücahir ) Selanik ‘in sancağı olan Vodina ( Edessa ) kenti,Kaymakçalan dağları eteklerindeki Karacaova bölgesinde bulunan Güstulup,Fuştani,Spustka,Kuzuşan,Kırlat,Kapiyani,Aridera,Slatina,pojar vb. köylerden gelmişlerdir.
Küplü ye yerleşen bu mübadillerin yaptıkları hemen bütün evler, Karayolu yapımı nedeniyle yıkılmıştır.

Küplünün Konumu : Eskişehir - İstanbul yolu üzerinde ,vilayete 6.Km. uzaklıktadır. Karasu çayı ve Sorgun deresi sayesinde yeşil bir bitki örtüsü ile kaplıdır.


Köye diğer kentlerden Otobüs ile çok rahat ulaşılabileceği gibi.tren ile de ulaşım çok kolaydır. Daha ekonomik ve daha rahat olması nedeniyle Tren yolculuğu tercih edilmektedir. Bilecik tren istasyonu 1.500 metrelik mesafededir. Yaya olarak gidilebildiği gibi,Bilecik-Küplü arasında çalışmakta olan dolmuşlarla da ulaşılabilir.


İmar ve yerleşim durumu :
Köyün yerleşim planı mükemmel tasarlanmıştır. Birçok kent’te bu kadar mükemmel bir alt yapıya ve yerleşim planına rastlanamaz.

Her sokak ana cadde ile kesişmekte ( Cumhuriyet caddesi.) devam ederek Karasu çayı kıyısına kadar inmektedir. Bitişik nizamda yapılan her 3-4 evin arasına mutlaka bir sokak bırakılmıştır. Cadde ve sokakların zemini kesme taşlar ile döşenmiştir.

Her sokağın altına bir insanın rahatlıkla geçebileceği şekilde kare kanalizasyonlar yapılmıştır.
Rum vatandaşlarımızın tasarlayıp yaptıkları bu mükemmel yerleşim planı, zaman içinde bakımsızlıktan, su hattı alımı ve yeni kanalizasyon bağlantıları nedeniyle kazılıp öylece bırakılmaktan,inşaat yapımı için gelişigüzel kullanılmaktan dolayı oldukça tahrip edilmiştir. Bu güzelim sokaklar şimdilerde mıcır veya kum dökülerek, atıl şekilde kullanılmaya devam edilmektedir.

Bu yerleşim planı öylesine mantıklı hayata geçirilmiş ki, doğal kanalizasyon dahi düşünülmüş ve bu amaçla Karasu çayından bir kol alınarak, köyün tam ortasından akıtılarak,tekrar Karasu çayına bağlanmıştır. Sözü edilen doğal kanalizasyon evlerin altından geçmektedir.

Aynı zamanda mezbahane’nin atıklarını da götürdüğü gibi un ve maden değirmenlerini de çalıştırmıştır.

http://www.kuplukoyu.com/index.php?option=com_content&task=view&id=13&Itemid=27