POMAKLAR VE POMAKÇA HAKKINDA KISA BİR GİRİŞ

[pomaklar.com]

POMAKLAR VE POMAKÇA HAKKINDA KISA BİR GİRİŞ

Pomakça Pomak halkının has dilidir. Pomakça; Bulgarca ile Makedonca arasında özellikler taşımaktadır. Bu normal bir durum çünkü arada akrabâlık var. 1878 yılında Bulgaristan Krallığının kurulmasına kadar henüz resmî ve standart bir Bulgarca yoktu. Rum Ortodoks Kilisesinden çıkıp yeni kurulan Bulgar Ortodoks Kilisesine giren Slavların bir çok şiveleri bulunmaktaydı. İznik, Susurluk, Lapseki ve Doğu Trakyadan Bulgaristana taşınan Slavların “bulgarcaları” da farklıydı. Bugünkü Bulgarca; Sofya çevresi ile Tuna nehri – Balkan Dağları arasındaki bir kaç şive esas alınarak standartlaştırıldı. Bu nedenle özellikle Rodop Pomak şivelerinin özgün niteliği sağlam bir şekilde korunarak günümüze kadar gelmiştir. Günümüzde Sofya dışına çıkmamış bir Bulgar ile Pomakça konuşan birinin anlaşabilmesi güçtür. Örneğin aradan bir asır geçmesine rağmen halen sınır kenti Zlatograd Pomakçasını bir Bulgarın anlaması zordur.

Pomakça diye bir dilin olmadığını iddia eden Bulgar iddialarını temkinle karşılıyoruz. Pomakları yok sayıcı iddiaların tarihsel ve linguistik temeli yoktur. Pomaklar ve Bulgarlar arasında çok derin bir psiko-sosyal farklılık vardır. Bu fark hiçbir propaganda ile kapatılamaz.
17. asırda Rodopları gezen bir seyyahın gözlemlerine göre Rodop halkı Rusçaya yakın bir dil konuşmaktaydı. “Bulgarska Dijalektologija” isimli kitapta Rodop şivelerinin Güney Rusya ağızlarına benzediği belirtilmektedir. Dilbilimsel açıdan Pomakça; Bulgar diline ait şiveler değildir. Birçok açıdan Rusçaya benzer özelliklere sahiptir. Pomakçanın kelime haznesi, sözcük yapısı, gramer özellikleri, kelimelerin telaffuz ve vurgu sistemi de Bulgarcadan farklıdır.
Bunun temelindeki gerçek şudur. Pomaklar Bulgar değildir. Bulgarlar; Dışarıdan gelen Bulgar ordusunun hükmü altına girmiş çeşitli Slav kabileleridir. Pomaklar ise MS. 6. asırda Bizans (Doğu Rum) egemenliği altında olan Rodop Dağlarına yerleşen üç Smolen, Mirvak ve Draguvit isimli Slav kabilerinin torunlarıdır. Bu üç kabilesi Rodoplara, Makedonya’ya ve Batı Trakya’ya da yerleşmiştir. Elbette burada daha önce meskun olan Traklarla karışmış, onları slavlaştırmıştır. Pomaklar 1000 seneden beri yokolmadan bugünlere gelmiş Doğu Rum ile helence; Osmanlı ile de arapça ve türkçe kelimeleri diline katmış fakat bu kelimelerin tamamına yakınını Pomakçanın telaffuz tekniğine uygun hâle sokmuştur.
1877-1878 Osmanlı-Rus harbi sonucunda Pomaklara muhâcirlik yolu görünmüştür. Pomaklar İslam için özellikle 1912-1913 Balkan harpleri sırasında yurtlarından kitleler halinde ayrılmak zorunda kalmıştır. Ana vatandan kopan Türkiyedeki Pomakların dili Türkçe ile doğrudan etkileşime geçmiştir. Benzer bir süreç Bulgaristanda ve Helenistanda da vuku bulmuştur. olmuştur. Pomakça arka plana itilmiş bunun yerine türkçe, standart bulgarca zorlanmıştır. Bulgaristan Zlatograd’taki Pomak çocuklar bulgarca, Helenistan Evros ve Rodopideki çocuklarımız ise zorla türkçe okutulmuşlardır. Bütün kültürel kayıplara rağmen yine de Pomakça dil özelliklerini en çok İskeçenin Rodop yakasında ve Doğu Trakyada korumuştur. Pomakça sâdece konuşulan bir dil olduğu için 1990’lardan beri yazı dili haline getirilmeye çalışılıyor. Makedonya ve Trakya ağzı olan Pomakçanın alfabesi en kolay Slav alfabesi olarak bilinmektedir ve 27 harften oluşmaktadır. 3320 kelimelik bir sözlüğü de hazırlanan Pomakçanın hizmetinizde.

Demokratik Pomak Hareketi