EDİRNE YÖRESİ HALK OYUNLARI, ADLARI ve ÖZELİKLERİ( ZEKİ DAĞ)

[pomaklar.com]

EDİRNE YÖRESİ HALK OYUNLARI, ADLARI ve ÖZELİKLERİ( ZEKİ DAĞ)

EDİRNE YÖRESİ OYUNLAR

Erkek oyunları: Kabadayı, Yarım Kasap, İstanbul Kasabı, Düz Kasap, Yarım Burgaz, Debreli Hasan ve erkek karşılama oyunları.

Kadın oyunları: Kadın oyunları yörenin bilinen türküleri ile çalınan ve söylenen oyunlardır. Genellikle karşılama olarak oynanır. Yüksek Yüksek Tepelere Ev Kurmasınlar, Sülman Ağa, Kızılcıklar Oldumu, Atlama oyunu, Bağa gider oduna gibi türküler çalınıp söylenen sözlü oyunlardır.
Karma Oyunlar: Selanik, Arzu ile Kamber, Balkan Gaydası, Galamatya (Galamata ), Kazibem, Zigoş, Pomak Gaydası, Fatoş, Gel Seyrek, İstefalka, Tulum

YÖREDE KULLANILAN MÜZİK ALETLERİ:

Meydan sazları: Davul ve Kaba Zurna ( çift davul, çift zurna) Davullar 2 tane olup birine ileri davul diğerine takipçi davul denir. Zurnalar ise biri dem tutarken diğeri melodinin aslını çalıp kendi aralarında ileri zurna, diğerine de demci denir. Ayrıca kadın halk oyunlarında Dare, Tef, Dümbelek ve Zilli maşa kullanılır.

OYUN İSİMLERİ:

Erkek oyunları: Kabadayı, Yarım Kasap, İstanbul Kasabı, Düz Kasap, Yarım Burgaz, Debreli ve erkek karşılama oyunları.

Kadın oyunları: Kadın oyunları yörenin bilinen türküleri ile çalınan ve söylenen oyunlardır. Genellikle karşılama olarak oynanır. Yüksek Yüksek Tepelere Ev Kurmasınlar, Sülman Ağa, Kızılcıklar oldumu, Atlama oyunu, Bağa gider oduna gibi türküler çalınıp söylenen sözlü oyunlardır.
Karma Oyunlar: Selanik, Arzu ile Kamber, Balkan Gaydası, Galamatya (Galamata ), Kazibem, Zigoş, Pomak Gaydası, Fatoş, Gel Seyrek, İstefalka, Tulum

ÖLÇÜLERİNE GÖRE OYUN DÜZÜMÜ:

ERKEK OYUNLARI:

Kabadayı 5/8, ( 3+2) Yarım Kasap 4/4, İstanbul Kasabı 4/4, Düz Kasap 4/4, Yarım Burgaz 4/4, Debreli Hasan 10/8 ( 2+3+2+3) ve erkek karşılamaları çoğunluğu 4/4 olup 9/8 (2+2+2+3) ölçüde oynanan karşılamalarda vardır.

KADIN OYUNLARI:

Yörenin bilinen türküleri ile oynanan kadın oyunları genellikle 9/8 (2+2+2+3) ölçüde olup, bazı oyunlar 4/4 ve 7/8 (3+2+2) olarak oynanır. Örnek: 9/8 ölçüde oynanan oyunlar; “ Yüksek Yüksek tepeler”, “ Kızılcıklar Oldumu”, 4/4 ölçüde oynanan oyunlar; Atlama oyunu, Bağa gider oduna. 7/8 (3+2+2) ölçüde oynanan oyunlar; Galamatya, Sülman Ağa 9/8, (2+2+2+3) vb.

KARMA OYUNLAR:

Selanik 9/8 (2 + 2 + 2 + 3). Arzu ile Kamber 7/8 (3 + 2 + 2). Balkan Gaydası 12/8 (3 + 3 + 3 + 3). Galamatya 7/8 (3 + 2 + 2). Kazibem 9 / 8 (2 + 2 + 2 + 3). Zigoş 9/8 (2 + 2 + 2 + 3). Pomak Gaydası 4/4. Fatoş 10/8 (2 + 3 + 2 + 3). Gel seyrek 7/8 (3 + 2 + 2). İstefalka 7/8 (3 + 2 + 2). Tulum 9/8 (2 + 2 + 2 + 3) düzümlü olarak oynanan oyunlardır.

SÖZLÜ OYUNLAR:
Debreli Hasan 10/8,(2+3+2+3) Kazibem 9/8,(2+2+2+3) , Galamatya 7/8,(3+2+2) Arzu ile Kamber 7/8,(3+2+2) Sülman Aga 9/8, ( 2+2+2+3)

HALK OYUNLARININ OYNANDIĞI KÖYLERİMİZ :

1-KASAP TÜRÜ OYUNLAR: Balkan köyleri Ömeroba, Vaysal, Sarıdanişment, Süleymandanişment, Hacıdanişment,Süleoğlu ve Lalapaşa’nın diğer köyleri.
2-KARŞILAMALAR: Edirne’nin tüm köylerinde yaygın bir şekilde oynanmaktadır.
3-KARMA OYUNLAR: Göçler sırasında gelen göçmenlerin yoğun olduğu Uzunköprü, Keşan,( Mahmut köy, Lalcık)İpsala, Meriç ( Küplü, Subaşı, Kadı Dondurma) köylerinde oynanmaktadır.

SEYİRLİK OYUNLAR

1-Deveci oyunu
2-Leblebici oyunu
3-Karadalak oyunu
4-Deli inek oyunu
5-Köroğlu oyunu
6-Domuzu bataktan çıkarma oyunu
7-Mevlana oyunu

Zeki dağ

http://zekidag.blogcu.com/edirne-yoresi-halk-oyunlari-adlari-ve-ozelikleri-zeki-dag/6255712

[pomaklar.com]

HALK OYUNLARININ ANALİZİ (ZEKİ DAĞ)

Oyunlarımızı üç grupta toplaya biliriz

1- Kadın oyunları karşılamalar
a) karşılıklı iki çizgi halinde oynanan oyunlar.Lalapaşa,süloğlu ve havsa tarafında oynana karşılamalar.
b)Daire şeklinde oynanan fakat karşısında bulunan kişiyi kendine eş seçen,daire içine dönük oynanan karşılamalardır.Keşan,Uzunköprü,Meriç ve köylerinde yaygın olarak oynanan karşılamalar.
c)Kadınların el ele tutuşarak oynadıkları horo oyunlar.Bu oyunlar sözlüdür yörenin bilinen türküleriyle oynanır.Kadın oyunlarında davul zurna yoktur kendileri çalıp söylerler vede oynarlar.Kadın horo ları genellikle 2/4 veya 4/4 lük ölçülerde oynanan oyunlardır.

2-Erkek oyunları
Erkek oyunları davul zurna ile oynanır. Erkek oyunları kendi içinde türleri vardır
a)Kaba dayı oyunları
Köylerde oynanan çift tokmak vurularak çalınan kaba dayı , bu oyun şu ana kadar halk oyunları listesinde olan bir oyun değildir dernekler vede dansçılar tarafından bilinen bir oyun değildir yada derleme yapılmamıştır.Fakat ben kendim bu oyunu hem oynadım hemde biliyorum köylerde yaygın olarak oynanan oyundur.1966 yılında derlenmiş 1987 yılına kadar oynanan halk oyunları listesinde bulunan başka bir kabadayı oyunu bu oyun dernekler tarfından çok oynanmış olup malasef daha sonraları dernekler tarafından uzun yıllar oynanmamış unutulmaya yüz tutmuş benim vede Edirnede birkaç eski oyuncunun bildiği bir kabadayı oyunudur.Kabadayı oyunla 5/8 lik ölçüde başlar kaldırma bölümünde ise 4/4 lük ölçüde oynanır ve biter.
b)kasap oyunları üç çeşittir:İstanbul kasabı(buna eskiden ispanyol da denirdi)-Yarım kasap-Düz kasap
Erkek oyunlarına kesinlikle kadınlar eşlik etmezler yanlızca oyunları seyrederler erkek oyunları genel olarak hızlı, ritmik ve sert oyunlardır zaten kadınların yanına erkek erkelerin yanınada kadın gelemez.(Not bir gün abalamla karşılama oynadım diye evli erkekler tarafından düğün yerinden çıkarılmıştım yıl 1976)
3-Göçmenlerle gelen oyunlar
Bunlar göçmenlerle gelen oyunlar genelde horo tipi oyunlardır elele kadın ve erkek karma elele tutarak oyunlar oynanır bulundukları bölgenin müzikleri ile vede oyunları ile oynadıkları oyunlardır.Örneğin pomak gaydası, balkan gaydası,(çamko)selanik(kampana)gaalamatya,zigoş gibi oyunlar bulundukları yada geldikleri bölgenin adlarını yada üretim araçlarının adlarını adlarını almışlardır;fakat Edirne kültürüne girmiş oyunlardır.

Karşılamalar:
Karşılamalar:a)Erkek karşılamaları b)Kadın karşılamamaları

Kadın karşılamaları genelde kendi çaldıkları için yörenin bilinen türküleri ile oynanır hareket ve anlatım tektir.fakat erkeklerin karşılamaları davul zurna ile oynandığı için daha fazladır ama halk oyunalrı listesinde erkek karşılamalarına pek raslanmaz madem trakya karşılamalar bölgesi erkek karşılamalarından dolayı anılmıştır ama halk oyunları gösterilrine neden alınma dı bilmiyorum.Erkek karşılamaları:Rumeli çiftetellisi,adaçiftetellisi,arabiye çiftetellisi,edirne karşılaması,tulum havası,karaçalı karşılaması,kazık havası(kasık havası),mevlana karşılaması,bahriye çiftetellisi,istanbul çiftetellisi vb. gibi oyunlardır bunlar tamamen yerli oyunlardır fakat derlenmediği için oynanmamıştır ama köylerde yaygındır.Daha sonraki yıllarda halk dansları çiftetelli diye saray müzikleri ile oynanan gruplar çıkınca oynanmakta sakınca bulundu ve ounlar sanki kadın oyunu imiş gibi yanlızca kızlar yada kadınlar oynadı.karşılamalar vede çiftetelliler erkek oyunudur fakat karşılamaoyunlarında kadın karşılaması vardır oda tek hareketlidir bilinen türkülerle oynanır.

Çiftetelle(çiftetelli) ne demektir
Çiftetelle karşılıklı iki kişinin aynı duygularla konsantre olması demektir.Halk dilinde ise efkarlanmak anlamına gelir.TELLE sözcüğü trakyada özellikle Edirnede çok kullanılır sigara telleme:Yak bir sigara yada sigara içmesigarayı tellemişsin:efkarlı sigara içiyorsun anlamında,telle bir türküde dinliyelim:Efkarlı bir türkü söylede dinliyelim(bu türkü sıradan olmaz)çiftetellide efkarlı iki kişinin oynaması demektir çifte telli oynayanlar oyuncu olarakta kafadengi olarakta uyuşması gerekir herhangi kişi ile oynanmaz .

Zeki DAĞ

http://zekidag.blogcu.com/halk-oyunlarinin-analizi-zeki-dag/6254213