Bulgaristan Pomaklari - Geçmisini ve gelecegini arayan azinlik

[pomaklar.com]

Nahit DOGU
nahit@abv.bg


Bugün Pomaklar Türkiye, Yunanistan, Bulgaristan, Makedonya, Arnavutluk ve Bosna’nin arazisinde yasiyorlar. Etnik kökenleri konusunda çesitli görüsler bulunmasina ragmen tarihçiler anayurtlari olan Orta Asya’dan Balkanlar’a gelis tarihleri konusunda birlesiyor ve XI. yüzyilda bugün yasadiklari arazilere geldiklerini savunuyorlar. Etnik mensei konusunda ise görüs birligi hala saglanmis degil. Bir görüse göre Orta Asya’yi terk ederek, Ukrayna ve Romanya üzerinden Bulgaristan'a gelen Kuman Türklerinin torunlari olan Pomaklar daha sonra dinlerini terk ederek, Müslümanligi benimsediler ve zamanla Osmanlilarla kaynastilar. Bu görüse göre ise Pomaklarin mensei Türk.

Baska bir görüs ise Pomaklarin daha orta Asya’da iken Islâmi kabul etmis Bulgarlar oldugunu savunuyor.

Günümüz Bulgaristan’in kurucusu Han Asparuh’un kardesi Kotarg’in Müslüman olmasi ve Kuman-Volga Bulgar devletini kurmasiyla olusmus bir toplum deniliyor. Yunanistan Pomaklarin en eski Yunanlilar oldugunu savunuyor. Makedonya ise Makedon olduklarini iddia ediyor. Konustuklari dile Pomakça deniliyor ama dünyanin hiçbir yerinde resmi dil olarak kabul edilmiyor. Konusulan tüm ülkelerde Pomakça’nin içinde Türkçe kelimelerin sayisi hayli fazla. Günümüzde haritaya bakildiginda Istanbul, Gaziosmanpasa semtinden baslayarak Adriyatik Denizine uzanan bir çizgide Pomaklarin yasadigini görüyoruz. Yasadiklari her ülkede de çesitli dönemlerde baskilara maruz kalmislar, içinde yasadiklari topluma entegrasyon laflari altinda asimile edilmislerdir. Yüzyillarca süren bu fiziki ve psikolojik baskilar Pomaklarin benliginde günümüzde derin yaralar açtigini görüyoruz.

Pomaklara Pomak denilmiyor

Bulgaristan örnegini ele alirsak bugün ülkede Pomaklara Pomak denilmiyor, resmi literatürde adlari “Bilgaromohamedani” olarak geçiyor. Anlami da “Mohammed’e inanan Bulgarlar” yani Bulgar Müslümanlari anlaminda. Bulgar hükümeti onlari azinlik olarak tanimiyor. Osmanli’nin bu yerlerden çekilmesinden sonra Pomaklara karsi uygulanan asimilasyon politikasinin iki agir asamasi yasandi. Birincisi Çarlik döneminde, ikincisi de komünist iktidar zamani. 1990 yilinda yikilan totaliter komünist rejimi daha 1912’de ve 1970 yillarinda Pomaklarin Türk isimlerini zorla Bulgar isimlerle degistirdi, müslüman giyim ve adetlerini yasakladi. Pomaklar bu baskilara karsi gelerek ülkenin birçok yerinde hükümet güçleriyle çatisti. Bunun neticesinde yüzlercesi hapislere atildi veya öldürüldü. Geçmiste oldugu gibi bugün planli bir asimilasyona maruz kalmasalar da kendilerini kenara itilmis hissediyorlar. Bulgaristan’in Avrupa’ya entegrasyon yolunu seçmesiyle çesitli kurumlarin Pomaklara karsi tutumu degismesine ragmen hala varolan önyargilar degismis degil. Bulgar devleti onlari azinlik olarak tanimayi reddettigi için hükümet yardimlari bu topluluga ulasamiyor. Üstelik bu azinlik yogun olarak Rodoplar bölgesinde, ülkenin en yoksul kesiminde yasiyor. 2000 yilinda yapilan nüfus sayimina göre Pomaklarin sayisi 200 000 civarinda, yani Bulgar nüfusunun % 2,5’ini teskil ediyor.

Türkler gibi Pomaklarda zorla degistirilen isimlerini geri aliyor

Ülke demokratik sürece girdikten sonra bir zamanlar zorla degistirilen Türk isimlerini geri alan Pomaklarin sayisi az degil. Ne var ki, devlet kurumlari bu konuda da zorluk çikarmaya devam ediyor. 2004 yilina ait Batili insan haklari kuruluslarinin raporlarinda Yakuruda sehrinden örnek verilerek kendilerini Pomak olarak adlandirilan insanlar hükümet memurlari tarafindan ayrimciliga tabi tutulduklarini belirtiyorlar. 2003 raporlarinda ise Bulgar isimlerinin disindaki adlarin alinmasinda ve kullanilmasi konusunda herhangi bir yasaklama olmadigi belirtiliyor fakat Türklerde Pomaklarda isimlerinin geri verilmesi islemlerinin çok zaman aldigi yönünde sikayette bulunduklari vurgulaniyor.

58 yasindaki Biyoloji ögretmeni Biserka Kalinova, tanidiklarinin kendisine Türk ismiyle, Hatça (Hatice) olarak hitap ettiklerini söylüyor ama 1986 dogumlu kizinin Türk adi almak istemedigini belirtiyor. Annesine göre üniversite ögrencisi olan kizi Türk adi almaktan utaniyor. Zlatograd kentinde oturan Ahmet Sadik’in torunlari da Türk isimlerini geri almak istemiyorlar. Okulda herkes bizi Bulgar isimleriyle taniyor diyorlar ama dedesi hiçbir zaman onlari Bulgar isimleriyle çagirmamis. Pomaklarda kusaklar arasinda din, köken, gelenek görenek ve yasam tarzi bakimindan derin bir uçurum olusmus. Kendini Bulgar mi, Türk mü yoksa Pomak mi oldugunu bilmeyenlerin sayisi fazla. Bu konuda kesin rakamlar verilemiyor, çünkü yapilmis bilimsel arastirmalar yok.

Etnik kökenleri konusunda belirsizlik içindeler

Pomaklarin kendilerini hangi etnik kökenden hissettiklerine dair kesin rakamlar olmasa da genelleme yapilirsa ortaya üç tür cevap çikiyor. Kendini Türk hissedenler, Bulgar hissedenler ve kökeni konusunda bir duyguya sahip olmayanlar. Kendisinin etnik mensei konusunda belirsizlik içinde olanlar daha çok genç kesimde yogunlasiyor. Geçmiste uygulanan psikolojik sekillendirme, komünist sistemin beyin yikama propagandasi ve globallesen dünyanin getirdikleri genç Pomaklari bir bosluga itti. Bu bosluk içinde ait olduklari dini ve etnik kökeni bulmalari zorlasti. Hangi dine ve etnik kimlige sahip olduklarini bilmeyen bu Pomaklarin benlikleri, bilinçli ya da bilinçsiz her zaman bu soruya cevap ariyor.

Pomaklar ülkenin siyasi hayatinda da etkin bir rol alamiyorlar. Etnik azinlik olarak görülmedikleri için siyasi partiler problemlerine çözümler üretecek politikalar üretme konusunda isteksiz davraniyorlar. Kendilerini temsil edecek bir siyasi partileri ise henüz yok. Son genel seçimlerde Pomaklarin büyük bir bölümü üyelerinin çogunu Türklerin teskil ettigi Hak ve Özgürlükler Partisine oy verdi ama bu partinin kendilerini temsil etmedigini inananlarin sayisi da hayli fazla.

Azinlik olarak resmen taninmayan, etnik aidiyetleri konusunda belirsizlik içinde olan ve kendilerini ülkenin siyasi yasaminda temsil edecek bir olusumu olmayan Pomaklar geçmisin belirsizligiyle gelecegini ariyorlar.



http://www.sofyahaber.8k.com/yorum.html

[eminbey66]

nemutlu türküm diyene NE MUTLU POMAKIM DİYENE