Pomaklara 'Pomak'Denilmiyor

[pomaklar.com]

Pomaklara “Pomak” Denilmiyor

Bulgaristan örneğini ele alırsak bugün ülkede Pomaklara Pomak denilmiyor, resmi literatürde adları “Bılgaromohamedani” olarak geçiyor. Anlamı da “Muhammed'e inanan Bulgarlar” yani Bulgar Müslümanları. Bulgar hükümeti onları azınlık olarak tanımıyor.

Osmanlı'nın bu yerlerden çekilmesinden sonra Pomaklara karşı uygulanan asimilasyon politikasında Çarlık döneminde ve komünist iktidar zamanında iki ağır aşama yaşandı. 1990 yılında yıkılan totaliter komünist rejim daha 1912'de ve 1970'li yıllarda Pomakların Türk isimlerini zorla Bulgar isimlerle değiştirdi, Müslümanca giyinmelerini ve adetlerini yasakladı. Pomaklar bu baskılara karşı gelerek ülkenin birçok yerinde hükümet güçleriyle çatıştı. Bunun neticesinde yüzlercesi hapislere atıldı veya öldürüldü. Geçmişte olduğu gibi bugün planlı bir asimilasyona maruz kalmasalar da kendilerini kenara itilmiş hissediyorlar. Bulgaristan'ın Avrupa'ya entegrasyon yolunu seçmesiyle çeşitli kurumların Pomaklara karşı tutumu değişmesine rağmen hala var olan önyargılar değişmiş değil. Bulgar devleti onları azınlık olarak tanımayı reddettiği için hükümet yardımları bu topluluğa ulaşamıyor. Üstelik bu azınlık yoğun olarak Rodoplar bölgesinde, ülkenin en yoksul kesiminde yaşıyor. 2000 yılında yapılan nüfus sayımına göre Pomakların sayısı 200 bin civarında, yani Bulgar nüfusunun yüzde 2,5'ini teşkil ediyor.

Türkler gibi Pomaklar da zorla değiştirilen isimlerini geri alıyor. Ülke demokratik sürece girdikten sonra bir zamanlar zorla değiştirilen Türk isimlerini geri alan Pomakların sayısı az değil. Ne var ki, devlet kurumları bu konuda da zorluk çıkarmaya devam ediyor. 2004 yılına ait Batılı insan hakları kuruluşlarının raporlarında Yakuruda şehrinden örnek verilerek, kendilerini Pomak olarak adlandıran insanların hükümet memurları tarafından ayrımcılığa tabi tutulduğu belirtiliyor. 2003 raporlarında ise Bulgar isimlerinin dışındaki adların alınması ve kullanılması konusunda herhangi bir yasaklama olmadığı, ancak Türkler ve Pomakların isimlerinin geri verilmesi işlemlerinin çok zaman aldığı yönünde şikayette bulundukları vurgulanıyor.

Biyoloji öğretmeni Biserka Kalinova (5, tanıdıklarının kendisine Türk ismiyle, Hatça (Hatice) olarak hitap ettiklerini söylüyor ama 1986 doğumlu kızının Türk adı almak istemediğini belirtiyor. Annesine göre üniversite öğrencisi olan kızı Türk adı almaktan utanıyor. Zlatograd kentinde oturan Ahmet Sadık'ın torunları da Türk isimlerini geri almak istemiyor. Okulda herkesin kendilerini Bulgar isimleriyle tanıdığını söylüyorlar ama dedesi hiçbir zaman onları Bulgar isimleriyle çağırmamış. Pomaklarda kuşaklar arasında din, köken, gelenek, görenek ve yaşam tarzı bakımından derin bir uçurum oluşmuş. Kendinin Bulgar mı, Türk mü yoksa Pomak mı olduğunu bilmeyenlerin sayısı hayli fazla. Bu konuda kesin rakamlar verilemiyor.

Pomakların kendilerini hangi etnik kökenden hissettiklerine dair kesin rakamlar olmasa da genelleme yapılırsa ortaya üç cevap çıkıyor. Kendini Türk hissedenler, Bulgar hissedenler ve kökeni konusunda bir duyguya sahip olmayanlar.

Kendisinin etnik menşei konusunda belirsizlik içinde olanlar, daha çok genç kesimde yoğunlaşıyor. Geçmişte uygulanan psikolojik şekillendirme, komünist sistemin beyin yıkama propagandası ve globalleşen dünyanın getirdikleri, genç Pomakları bir boşluğa itmiş durumda. Bu boşluk içinde ait oldukları dini ve etnik kökeni bulmaları zorlaştı. Hangi dine ve etnik kimliğe sahip olduklarını bilmeyen bu Pomakların benlikleri, bilinçli ya da bilinçsiz her zaman bu soruya cevap arıyor.

Pomaklar ülkenin siyasi hayatında da etkin bir rol alamıyor. Etnik azınlık olarak görülmedikleri için siyasi partiler problemlerine çözümler getirecek politikalar üretme konusunda isteksiz davranıyor. Kendilerini temsil edecek bir siyasi partileri ise henüz yok. Son genel seçimlerde Pomakların büyük bir bölümü, üyelerinin çoğunu Türklerin teşkil ettiği Hak ve Özgürlükler Partisi'ne oy verdi ama bu partinin kendilerini temsil etmediğine inananların sayısı da hayli fazla. Azınlık olarak resmen tanınmayan, etnik aidiyetleri konusunda belirsizlik içinde olan ve kendilerini ülkenin siyasi yaşamında temsil edecek bir oluşumu bulunmayan Pomaklar geçmişin belirsizliğiyle geleceklerini arıyor.

(Araştırmacı-Gazeteci Nahit Doğu, Sofya'dan yazdı- 23 Kasım 2005)