'Nie sme Pomatsi' (Biz Pomak’ız) - I -

[pomaklar.com]

'Nie sme Pomatsi' (Biz Pomak’ız)
The forgotten villages of Thrace's Muslims Trakya’nın unutulmuş Müslüman köyleri

'Kimse bizi hatırlamaz’ diyor Pomaklar. ‘Onlar bizi sadece seçimlerde hatırlar. Onları ilgilendirdiği kadarıyla buraları Yunanistan sayılmasa da olur.’ Bu sızlanma Trakya dağlarının Müslüman köyler, ahalileri unutulmuş yerleşimler, çoktan unutulmuş isimlerin cürüyen altyapılar arasında yankısını bulur.



Myki ilkokulunun Pomak öğrencileri kendi aralarında Pomakça, diğer köylerden olan arkadaşları ile Türkçe ve İskeçe’deki diğer arkadaşları ile Rumca konuşurlar. Soldan itibaren: Harun, Berkon, Güven, Yohmen, Osbar, Lütfü ve Hüseyin. Yunan yol işaretlerinde görülen Gorgona (Denizkızı), Oreo (Güzel), Chloi (Kloi), Zoubouli (Sümbül), Siroko (Scirocco/Geniş), Kyknos (Kuğu) gibi köy isimleri şiirsel olduğu kadar garip. Buralarda yaşam Yunanistanla olduğu kadar Türkiye ile de benzeşiyor. Bölgenin önde gelen kenti İskeçe’den uzaklaştıkça da daha az Rumca işitiliyor. Yöre insanlarının kendi itirafı ile: "Nie sme Pomatsi", yani “Biz Pomak’ız”

Diyorlar ki: “Biz, Yunan ve Türk ruhları şçşçe geçtiği zamanda doğmuşuz!” Kesin olan şu ki Pomaklar Trakya’nın azınlık din topluluğudur; Bulgarca konuşan Yunan devletinin Müslüman vatandaşları. 1923 Lozan Anlaşması Türkiye ile Yunanistan arasındaki nüfuslara çözüm getirirken hangi dini azınlıkların yerlerinde kalacaklarını da karara bağladı ve onlara Yunanistan vatandaşları ile aynı hak ve yükümlülükleri getirdi.  

“Burası her zaman Yunanistan ve biz de her zaman yabancı idik”
Hava, donma noktasına yakın. Sminthi gibi Myki ve Ekinos köylerinde de bacalardan dumanlar yükseliyor ve havadakahve kokusu. Soruyorum: Bu Türk kahvesi mi Yunan mı?... Sminthi kahvehanesinin sahibi gülerek “Pomak kahvesi!” diyor. Bir mutfağın açık penceresinin yanından geçiverin, burnununz buram buram baharat kokusunu yakalayıverir. Müezzin’in sesi sokak aralarında yankılanıyor. Üç çocuk Türkçe bağrışarak sokak ortasında top koşturuyor. Onlar da köyün Türkçe eğitim verilen azınlık okulundaki 40 öğrencisinden. En yakın Rum okulu taksi mesafesinde olan İskeçe’de.

İskeçe yolu küçük bir askeri üssün yanından geçiyor. 1996’ya kadar Pomak köyleri kontrol noktaları ile çevrili, giriş çıkış izne tabi idi. Yerli halk izin belgelerini göstermeye zorunluydu. Şimdi artık bu da tarihe karıştı. Ve (eskilerin söylediğine bakılırsa) bir zamanlar Yunan devletinin ellerinin ağırlığı Pomakları Türklerin kucağına iterken, bugün ise ihmalkarlık benzer sonuçlara yol açıyor; Altyapı yetersizliği, okullara mesafelerin uzunluğu ve terkedilmişlik duygusu.  




Bay Doukenzi (Dükkancı-?)Kentavros köyünde doğmuş, büyümüş. ‘Vatanın doğup büyüdüğün yerdir. Ve gün gelir ne olursa olsun mutlaka geri döndüğün yerdir’ diyor. Dağın tepesi karanlık. Yağmur yağıyor, ne cep telefon sinyali ve ne de bütün yol boyunca tek bir sokak ışığı da var. Bu haliyle yol, köyün içinden akan Kosinthos nehrine benziyor. ‘En kötü durumda burada çakılıp kalsak ne olur?’ diye düşünüyorum ve yanımdaki fotoğrafçı İlhan’a soruyorum: “Sen haç çıkarırsın, ben de Allah’a dua ederim!” diyor.

Cumartesi öğleden sonra 35 yaşındaki İstanbul aksanlı hamur ustası Bay Doukenzi dükkanında, ayakta, ellerinin ayalarında Touloubakia (şerbet içinde kaynatılmış hamur işi) uzatıyor ve “bir şey demeden once alın benden birer tane” diyerek Pomak evsahipliğinin örneğini veriyor.  


Yunanistan’daki en büyük Müslüman mezarlıklarından biri Myki’deki caminin ön avlusuna uzanmış. O, Kevrantos köyünde doğmuş ve büyümüş. “Buralarda ojkula gitmek zordu. Pomaklarla okulların arası zaten pek hoş değildir. Ben ilkokulu bitirdim ve çocuk bakımı üzerine okumak için Türkiye’ye gittim. Şimdi de ailemle birlikte geri geldim. Memleket burası. Memleketi özledim. Vatanın doğup büyüdüğün yerdir. Ve ne olursa olsun mutlaka geri döndüğün yerdir” diyor.

Echinos köyünden genç bir adam diyor ki: “Burası her zaman Yunanistan, biz de her zaman yabancı kalacağız. Ev, araba alamazsın. Ehliyet alamazsın. Memleketin seni istediğini nereden bileceksin? Bu memleket insanı fanatikleştiriyor. Biz azınlıkların rol modeliyiz. Devlete bağımlı değiliz, sorun çıkarmayız, komşularımıza saygılıyız. Devlet te zaten bizim farkımızda bile değil. Türkiye bizi görmek için Bakanlarını gönderiyor. Ya Yunanistan? (Syriza Lideri) Alexis Tsipras dışında gelen kimse olmadı. Bir keresinde başbakan olduğu sırada Papandreu Bulgaristana giderken buradan geçti. Biz ise çocuklar ellerinde çiçeklerle yollara dizildik, ama o durmadı bile. Onlar bize: “Siz Yunanlısınız, Türk değilsiniz!” derler. Sonra da bizim milletvekili seçim zamanı elinde Türkçe bildirilerle  gelir… Bu da bizi rahatsız ediyor.”

Echinos köyü İskeçe’ye 26 kilometre uzaklıkta. Yakınlarda bir Müslüman medresesi dağların arasında yuvalanmış. Köylüler yerini tam olarak bilmiyor ve oraya yaklaşmak yasak. Buralarda hep Almanya’daki başarılardan bahsederler. Her ne zaman onlara köyden bahset deseniz onlar “Orada ticaret yapan 15 şirketimiz var” derler. Bu arada da çoğunluğk nüfusu kadın olan köylere yabancı bir erkek geldiği zaman da herkesin merakına neden olur. Ahmed diyort ki: “Erkekler Almanya’da tersanelerde çalışıyor, yat inşa ve tamir ediyorlar!”

devam edecek…

İngilizce aslından çeviri :

Hikmet Pala / Pomaknews Londra